Monumenten worden nog niet onder de werking van de Wet Kwaliteitsborging gebracht. Dat heeft minister Plasterk aan de Eerste Kamer laten weten. De Eerste Kamer spreekt op 4 juli over de wet.
Plasterk heeft met de Federatie Grote Monumentengemeenten en de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit afgesproken dat er eerst specifieke pilots gehouden zullen worden om vast te stellen binnen welke randvoorwaarden van private kwaliteitsborging de gemeenten hun verantwoordelijkheid voor bescherming van erfgoedwaarden kunnen blijven vormgeven. Hij verwacht dat drie jaar na inwerkingtreding van de wet het bouwtoezicht op de monumenten alsnog geprivatiseerd kan worden. De uitzondering geldt zowel voor rijksmonumenten als voor gemeentelijke en provinciale monumenten.
Er is veel lobbywerk van beide Federaties voorafgegaan aan deze beslissing. Aanvankelijk had de minister de monumenten tegelijk met de minder risicovolle bouwwerken onder het nieuwe stelsel willen brengen. In dit stelsel ziet de gemeente niet langer toe op naleving van de regels voor bouwtechniek: een privaat stelsel van onafhankelijke kwaliteitsborgers controleert of voldaan wordt aan het bouwbesluit.
De gemeente blijft in het nieuwe stelsel echter wel verantwoordelijk voor de ruimtelijke kwaliteit (welstandsbeoordeling, bestemmingsplantoets) en voor de monumentenzorg. Bij monumenten is de aangebrachte scheiding tussen bouwtechniek en kwaliteitseisen echter problematisch: de bouwtechniek in een monument is immers altijd monumentaal. Aanpassingen aan monumenten vereisen specifieke expertise en soms kunnen oplossingen noodzakelijk zijn die in strijd zijn met de landelijk vastgelegde eisen over bouwtechniek. Om die reden hebben beide Federaties gepleit voor een specifiek regime bij de private kwaliteitsborging in monumenten, waarin gemeenten eisen kunnen stellen aan de expertise van private kwaliteitsborgers, aan de gebruikte technieken en bouwmethoden en aan de communicatie en het toezicht, wanneer er tijdens de bouw onvoorziene monumentale waarden worden aangetroffen die aanpassing van de plannen nodig maken.